Młodzież, a alkohol? Analiza stopnia szkodliwości substancji psychoaktywnej, którą bez wątpienia jest alkohol wymaga określenia charakteru zagrożenia jakie niesie w stosunku do młodych ludzi. Wielu praktyków terapii uzależnień udowadnia, że dla człowieka o niedojrzałej jeszcze osobowości skutki używania takiej substancji mogą być szczególnie drastyczne.
Polski system prawny jasno precyzuje kwestie związane z używaniem alkoholu przez młodzież. Zgodnie z treścią Ustawy z dnia 26 października 1982 roku o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi poza zakazem sprzedaży napojów alkoholowych osobom, których zachowanie wskazuje, że znajdują się w stanie nietrzeźwości, a także na kredyt lub pod zastaw zabrania się ponad to sprzedaży alkoholu osobom do lat 18. Zakaz dotyczy również „sprzedaży, podawania i spożywania napojów alkoholowych na terenie szkół oraz innych zakładów i placówek oświatowo-wychowawczych, opiekuńczych i domów studenckich, a także spożywania na ulicach, placach i w parkach, z wyjątkiem miejsc przeznaczonych do ich spożycia”[1].
Kolejnym dowodem rzeczywistego zagrożenia dla rozwoju młodego człowieka
ze strony alkoholu jest zapis art. 4 § 1 Ustawy z dnia o postępowaniu w sprawach nieletnich, w którym ustawodawca nakłada obowiązek zawiadomienia rodziców, opiekuna, szkoły, sądu rodzinnego, Policji, bądź innego właściwego organu na każdego, kto stwierdzi istnienie okoliczności świadczących o demoralizacji nieletniego. Jako szczególnie istotne przejawy demoralizacji wyróżniono: naruszanie zasad współżycia społecznego, popełnienie czynu zabronionego, systematyczne uchylanie się od obowiązku szkolnego, używanie alkoholu lub innych środków w celu wprowadzenia się w stan odurzenia, uprawienie nierządu, włóczęgostwo, a także udział w grupach przestępczych[2]. Umieszczenie przez ustawodawcę korzystania z alkoholu przez młodego człowieka wśród tak poważnych przewinień ma swoje uzasadnienie. Polska zalicza się do tych krajów europejskich,
w których wskaźniki potwierdzają istnienie problemu korzystania z alkoholu przez młodzież. Kluczowymi do określenia stosunku młodych Polaków do tej substancji pozostają wyniki badań przeprowadzanych w ramach międzynarodowego projektu „European School Survey Project on Alcohol and Drugs” (ESPAD), który zapoczątkowano w 1995 roku z inicjatywy Co-operation Group to Combat Drug Abuse and Illicit Trafficking in Drugs (Pompidou Group) działającej przy Radzie Europy. Najważniejszym celem badań było określenie aktualnego natężenia zjawiska używania przez młodzież substancji psychoaktywnych, a także ocena czynników wpływających na ich upowszechnianie. Dzięki uczestnictwu Polski w prowadzonych, co cztery lata, badaniach powstała możliwość bieżącego śledzenia rozmiarów tego negatywnego zjawiska, określania jego trendów na tle Europy i co najważniejsze, wyciągania wniosków służących przeciwdziałaniu eskalacji problemu.
Wiarygodności wyników sprzyja wiele czynników, między innymi: kontrolowanie pracy ankieterów przez koordynatorów, wzrost poczucia bezpieczeństwa ankietowanych poprzez zapewnienie anonimowości, nieobecność nauczyciela w sali lekcyjnej w czasie badania, reguły postępowania ankietera – nie mógł on chodzić po klasie, aby nie stworzyć atmosfery zaglądania w wypełniane przez uczniów kwestionariusze, a także procedura zwrotu wypełnionej ankiety, poprzez umieszczenie jej w kopercie i zaklejenie jej. Przeprowadzając badanie w 2011 roku przyjęto, że do badanej populacji dobrane zostaną osoby urodzone w roku 1995 oraz roku 1993, co odpowiadało wówczas odpowiednio trzeciej klasie gimnazjum oraz drugiej klasie szkoły ponadgimnazjalnej. Ostatecznie badania przeprowadzono na próbie 2623 uczniów w gimnazjum oraz 2693 uczniów szkół ponadgimnazjalnych.
[1] Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, (Dz.U. 1982 nr 35 poz. 230), art. 431.
[2] Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich, (Dz.U. 1982 nr 35 poz. 228), art. 4§1.