Zależność lekowa

Lekomania (inaczej: lekozależność, uzależnienie od leków) to stan będący skutkiem przyjmowania leków o cechach uzależniających w dłuższym okresie.
Lek – tak jak alkohol czy inne substancje psychoaktywne – zmienia czynności psychiczne i fizyczne mózgu do tego stopnia, że nagłe przerwanie dostarczania substancji do organizmu dezorganizuje jego funkcjonowanie – ten stan nazywamy „zespołem abstynencyjnym”. Najpierw wzbudza się zależność psychiczna od leku, dopiero w dalszej kolejności dochodzi do zależności fizycznej.

Uzależnienie to charakteryzuje:

  • lekomaniaabsolutna potrzeba bądź przymus zażycia substancji, a w konsekwencji zachowanie dążące do uzyskania leku;
  • zabezpieczanie zwiększonej ilości leku, aby nie dopuścić do braku;
  • odczuwanie negatywnych konsekwencji związanych z przyjmowaniem innych środków psychoaktywnych.
  • odczuwanie objawów abstynencyjnych w sytuacji pozbawienia możliwości jego zażycia lub zmniejszenia jego dawki

Zależność lekowa ma swoją cięższą postać, która nazywana jest nałogiem, i lżejszą – zwaną przyzwyczajeniem. Jeśli długotrwałemu zażywaniu leków towarzyszą objawy wzrastającego zatrucia lub ogólnego wyczerpania organizmu, mamy do czynienia nie z lekomanią, lecz z toksykomanią. Toksykomanie mogą prowadzić do powstania nałogu.

Wyróżnia się następujące typy lekozależności:

  • typ morfinowy
  • typ kokainowy
  • typ haszyszowy
  • typ amfetaminowy
  • typ khat
  • typ substancji halucynogennych

Ponadto wyróżnia się także powiązane z powyższymi:

  • typ alkoholowy
  • typ barbituranowy
  • typ benzodiazepinowy
  • typ niebenzodiazepinowy

Wymienione wyżej substancje są modulatorami receptorów GABAA; następuje między nimi krzyżowa tolerancja, a więc jeśli pacjent jest uzależniony od jednej z nich, może wystąpić u niego nawrót w wyniku zażycia innej z wyżej wymienionych. Objawy zespołu abstynencyjnego w którymkolwiek z tych uzależnień można usunąć, używając najmniej szkodliwej z tych substancji.

Lekami o silnie uzależniającym działaniu są te z grupy benzodiazepin. Zapisywane są w leczeniu nerwic, stanów lękowych, bezsenności, gdy stwierdzono zespół abstynencyjny, majaczeniowy, padaczkę, a także przy zabiegach ginekologicznych i chirurgicznych. Uzależnienie od nich może rozwinąć się już przy zażywaniu ich regularnie przez 2 miesiące.

Pacjent uzależniony od benzodiazepiny:

  1. sugeruje lekarzowi, że wyłącznie dany lek może usunąć nieprzyjemne objawy choroby
  2. wymaga, aby lekarz zapisał konkretny lek,
  3. tłumaczy, że żaden inny lek nie jest skuteczny
  4. manipuluje lekarzem, wpędza go w poczucie winy, powoduje dyskomfort
  5. mówi o objawach, które u niego nie występują
  6. informuje, że na inne leki, które nie mają właściwości uzależniających, ma uczulenie
  7. mówi, że ma ogromną tolerancję na dany lek, gubi recepty,
  8. odwiedza kilku lekarzy, by zdobyć większą ilość leku
  9. grozi, szantażuje, fałszuje recepty

Leki z grupy barbituranów są lekami o działaniu przeciwpadaczkowym, przeciwbólowym, nasennym i rozkurczowym. Leki z tej grupy bardzo szybko powodują uzależnienie, które może się rozwinąć po kilku miesiącach systematycznego stosowania. Leki te mają właściwości kumulowania się w organizmie. Nagłe odstawienie może powodować napady drgawkowe. Połączenie leków tego typu z alkoholem może powodować ostre zatrucie aż do uraty przytomności, zapaść krążeniową czy porażenie ośrodka oddechowego.

Przy tej okazji warto zaznaczyć, że wiele z dostępnych wszechobecnie leków przeciwbólowych zawiera silnie uzależniające pochodne kwasu barbiturowego, a także kodeinę czy kofeinę (substancje psychoaktywne). Stosując leki przeciwbólowe, warto sprawdzić ich skład chemiczny. Jeśli stosowane są bez konsultacji z lekarzem, nie należy przyjmować ich dłużej niż kilka dni.

Leczenie uzależnienia od leków

Terapia podobna jest do leczenia uzależnienia od alkoholu. Tym, co je różni, jest sam proces przygotowywania pacjenta do leczenia. Okres oczyszczenia organizmu z leków jest zdecydowanie dłuższy niż w przypadku alkoholu i może trwać nawet kilka miesięcy.