Nadużywanie substancji psychoaktywnych także ma poważne konsekwencje. Poza uzależnieniem od alkoholu istnieje szereg naukowych pojęć określających istotne z perspektywy dziedziny uzależnień, modele korzystania z tej substancji. Najważniejsze to ryzykowne spożywanie alkoholu, które jest piciem nadmiernych ilości alkoholu, nie pociągające za sobą jednak konsekwencji. W tym przypadku można jednocześnie spodziewać się, że negatywne skutki pojawią się, jeśli obecny model spożywania alkoholu nie zostanie zmieniony.
Z kolei picie szkodliwe jest wzorcem,w którym obecne są szkody zdrowotne, fizyczne, psychiczne oraz społeczne. Nie występuje w tym przypadku jeszcze uzależnienie od alkoholu.[1] Picie szkodliwe jest odpowiednikiem opisanego w klasyfikacji międzynarodowego systemu diagnozy nozologicznej – ICD-10 zaburzenia – szkodliwego używania substancji psychoaktywnych. Wskazówki diagnostyczne silnie akcentują ponoszone straty spowodowane aktualnym modelem przyjmowania alkoholu[2]. Ważne są ponad to spostrzeżenia Czesława Cekiery, który twierdzi, że nadmierne spożycie alkoholu powoduje niedostosowanie do środowiska rodzinnego, zawodowego, do ogólnych warunków życia, traktując kolejne dawki alkoholu jako sposób przezwyciężania przeżywanych konfliktów społecznych i stresów.[3]
- K. James i B. E. Gilliland przyjęli, że nadużywaniem substancji psychoaktywnych, w tym alkoholu, jest niewłaściwe, przewlekłe i powtarzające się używanie substancji chemicznych. Autorzy wskazują na jasne kryteria określenia tego zjawiska, ponieważ o nadużywaniu mówimy, jeśli w ciągu 12 miesięcy używania substancji ma miejsce przynajmniej jedna z okoliczności:
- niedopełnienie ważnych obowiązków (na przykład w szkole, bądź pracy),
- upośledzenie funkcjonowania fizycznego, które może stworzyć zagrożenie (takie jak praca pod wpływem substancji z wykorzystaniem ciężkiego sprzętu),
- powtarzające się problemy z prawem,
- problemy społeczne (na przykład wdawanie się w bójki).
Cytowani autorzy korzystają także z pojęcia „używanie niewłaściwie”, przez co jest rozumiane używanie substancji chemicznej (na przykład alkoholu) w sposób, któremu towarzyszą negatywne konsekwencje fizyczne, psychiczne, społeczne lub prawne.[4]
[1] J. Fudała, Czy moje picie jest bezpieczne, http://www.parpa.pl, dostęp: 01.02.2014.
[2] Klasyfikacja zaburzeń psychicznych (…), op. cit., s. 73.
[3] Cz. Cekiera, Uzależnienia…, op. cit., s. 26.
[4] R. K. James, B.W. Gilliland, Strategie interwencji…, op. cit., s. 289.